Blog

Boeken/Leestips

Acht leestips van de Amsterdamse boekenwurm Carin van Keulen voor boeken met een link hebben naar mensenhandel en/of bevrijding van tot slaafgemaakten. 

Carin van Keulen: “Het leukste aan het maken van deze leestips was het besef hoeveel ik eigenlijk heb gelezen. Je staat daar normaal niet zo bij stil maar het is best veel.”

Tip 1: Het Negerboek-Lawrence Hill

Mijn eerste tip is ‘Het Negerboek’ van de Canadese Lawrence Hill. De titel van dit boek gaf flink wat controverse bij de publicatie, wat gezien de slavernijgeschiedenis natuurlijk niet vreemd is. Het komt echter van de titel van een document uit de Brits Amerikaanse oorlog.

De roman begint bij de jeugd van een jong Afrikaans meisje Aminata Diallo en volgt haar verdere levensloop. Door haar ervaringen heen vertelt de schrijver op knappe wijze een groot stuk van de geschiedenis van de slavernij in Amerika en Engeland. Vooral het stuk over de onafhankelijkheidsoorlog in Amerika met Engeland gaf een gezicht aan, een voor mij onbekend deel, van deze geschiedenis. Wie wist dat er gevluchte slaven meevochten voor de Engelsen en dat zij als betaling hun vrijheid kregen? Ik in ieder geval niet! Hun namen werden opgeschreven in ‘het Negerboek’.

Ook onze hoofdpersoon komt in Engeland terecht.  Ik vond het een prachtig boek dat een diepe indruk op mij maakte. Een absolute aanrader!

Hill. L, 2011, Het negerboek, Ailantus – ISBN 9789089530394

Vertaling van: Hill. L 2010, The book of Negros,  Transworld Publishers Ltd – ISBN 9780552775489

De Vrije Negerin Elisabeth – Cynthia McLeod

Carin: “Als ik iets wil vertellen over romans die Suriname beschrijven moet ik beginnen bij Cynthia Mc Leod – Ferrier, een dochter van de eerste president van Suriname. Haar beroemdste verhaal is ‘Hoe duur was de suiker?’

Ik heb haar persoonlijk mogen ontmoeten bij een lezing in de Amsterdamse Bijlmer en ik ben echt onder de indruk van deze vrouw. Tijdens die lezing vertelde ze dat ze als lerares verhalen vertelde over de geschiedenis van Suriname aan de kinderen in de klas. Mooie verhalen onthoud je nu eenmaal beter dan droge feiten en zo is de basis ontstaan om verhalen te gaan schrijven. Een andere motivatie was om de Surinaamse bevolking meer kennis te laten maken met hun eigen geschiedenis. De meeste kennis over slavernij komt uit Amerikaanse films maar de Amerikaanse vorm van slavernij was heel anders dan die in Suriname. Na het lezen van haar boeken snap ik wat ze bedoelde.

Mijn favoriete boek van Cynthia Mc Leod is: De vrije negerin Elisabeth.

Elizabeth was de eerste vrijgeboren zwarte vrouw van Suriname. Haar ouders waren beiden vrijgelate slaven en zo komt Elizabeth volledig in vrijheid ter wereld.  Elizabeth groeit op tot een succesvolle zakenvrouw. Naast haar handelszaak had ze ook een plantage met zwarte slaven!

Dit was het eerste roman die ik las over Suriname die tegelijkertijd ook informatie gaf over de geschiedenis van het land. Ik was verkocht. Ik heb bijna al Cynthia’s boeken gelezen!”

Mc Leod, C (2000), De vrije negerin Elisabeth , Conserve uitgeverij. ISBN 90-5429-078-1 

Daar Werd Wat Gruwelijks Verricht, Slavernij in Nederlands-Indie – Reggie Baay.

Daar werd wat gruwelijks verricht, slavernij in Nederlands-Indie – Reggie Baay.

Ik ben dol op nootmuskaat, de geur van die versgeraspte nootjes maakt me zo gelukkig! Tijdens een voordracht bij Amnesty International ontdekte ik een bizarre geschiedenis: dat er ooit voor deze nootjes een genocide is gepleegd! Jan Pieterzoon Coen en zijn vrienden hebben in 1621 de Banda eilanden uitgemoord om zo de monopolie op de nootmuskaathandel te verkrijgen.

Ik was verbijsterd, dat geschiedkundig feit was mij op school nooit verteld over deze ‘zeeheld’. Ik ben me vanaf dat moment gaan verdiepen in de slavernij in de Oost, van die andere Nederlandse kolonie: Indonesië, en van het Engelse India.

Ook al is dit boek geen roman, toch is dit mijn leestip: ‘Daar werd wat gruwelijks verricht, slavernij in Nederlands-Indie’ van Reggie Baay. Het is belangrijk dat mensen dit komen te weten. Het is een misverstand te denken dat de slavernij in de koloniën zich beperkte tot de West. Van de beginjaren van de VOC tot aan het einde van de kolonie volgt Baay het spoor van de mensenhandel in de Nederlandse koloniën in de Oost. 

Dit boek is volgens de recensie het eerste boek waarin de geschiedenis van de slavernij in ‘ons Indië’ in zijn geheel verteld wordt. Alleen daarom al een vermelding waard in deze boekenweek.

Baay, R (2015), Daar werd wat gruwelijks verricht, slavernij in Nederlands-Indie, Atheneaeum – Polak & van Gennep.  ISBN 9789025304706

Commewijne: tweemaal Mariënburg – Cynthia Mc Leod

Omdat mensenhandel ook over arbeidsuitbuiting gaat, wil ik graag het boek Commewijne: tweemaal Mariënburg aanraden. Een historische roman over een onbekender deel van het kolonialisme. Het brengt de koloniën in de Oost en de West samen.

Toen in Suriname de slavernij werd afgeschaft zaten de plantage-eigenaren zonder ‘personeel’. Personeel werd uit de Oost gehaald en zo kwamen de eerste contractarbeiders op de plantages in de West. De enige omschrijving die ik kan geven voor de arbeidsomstandigheden is pure uitbuiting.

In deze roman is de hoofdpersoon Jetje, een dochter van de boekhouder van de suikeronderneming Mariënburg. Door over haar leven te lezen, beleef je een stukje van de geschiedenis van deze Oostelijke contractarbeiders mee.

Wederom een pareltje van Cynthia Mc Leod.

Mc Leod, C, 1997, Commewijne: tweemaal Mariënburg, Conserve, ISBN 9789054290872

Slavin – Mende Nazef  & Damien Lewis

Wat bezielt mensen in hemelsnaam om een slaaf te hebben?! Boos, verdriet, verontwaardigd, zoveel emoties voelde ik na het lezen van het boek Slavin van Mende Nazef! Het heeft mij de ogen geopend voor moderne slavernij. Ik weet wel dat er mensenhandel is en ik draag geen roze bril als ik naar de wereld kijk, maar toch. Wat heeft dit mij gechoqueerd, dat mensen zo kunnen zijn: slaveneigenaar in de eenentwintigste eeuw.

Het boek is geen roman maar het levensverhaal van het Soedanese meisje Mende Nazer van de Nubastam. Als ze een jaar of twaalf is, wordt haar dorp overvallen door een groep moedjahedien rebellen. Mende wordt met een aantal andere kinderen meegenomen en als slaaf verkocht aan een rijke familie in de hoofdstad Khartoem. Daar moet ze het gehele huishouden doen en voor de kinderen zorgen. Ze krijgt uiteraard geen loon en wordt ook mishandeld. Na een aantal jaren wordt ze doorverkocht aan een Soedanese diplomatenfamilie in Londen. In september 2000 ontsnapt Mende. Damien Lewis heeft het verhaal in nauwe samenwerking met Mende opgeschreven. Mende hoopt dat het de vele anderen zal helpen die in Soedan nog steeds in slavernij leven.

Een levensverhaal dat volgens mij goed laat zien hoe in en in slecht mensenhandel is. Wat mij het meeste schokte? Dat er geen reden was zoals oorlog of haat maar die mensen zijn gewoon gierig en lui als ze Mende Nazer tot huisslaaf maken. Waarom doe je dit? Ga zelf je huis schoonmaken of betaal een werkster! Gelukkig heeft Mende Nazer inmiddels haar familie teruggezien en heeft ze asiel in Groot-Brittannië gekregen.

Nazer, M & Lewis, D, (2007) Slavin, Arena. ISBN 9789069748467

 Slaaf en Meester – Carel de Haseth

Ik kan maar niet begrijpen dat de kleur van je huid veroorzaakte aan welke kant van de slavenzweep je stond in de Nederlandse koloniën. Hoe kunnen roze mensen beslissen dat donkerbruine mensen hun eigendom zijn? Bizar!

Dat er tijdens de slavernij een wreed onderdrukte slavenopstand was op 17 augustus 1795 in Curaçao, weet ik door deze historische novelle. Het indrukwekkende aan dit verhaal is dat het de opstand door de ogen van twee mannen laat zien: Wilmoe (Willem)  en Louis; een blanke plantagehouder en een slaaf. Zij vertellen beurtelings het verhaal vanuit hun persoonlijk perspectief. Beiden zijn op dezelfde dag geboren en zijn samen als broers en speelkameraden opgegroeid. Twee mensen aan verschillende kanten van deze opstand door de kleur van hun huid.

Het boek is een vertaling van in het oorspronkelijk Papiaments geschreven ‘Katibu di Shon‘. De Haseth kreeg er in 1989 de Cola Debrotprijs van het Eilandgebied Curaçao voor, de hoogste culturele onderscheiding op het eiland. Volkomen terecht naar mijn smaak.

Haseth de, C, Slaaf en meester, (2013) ISBN 9789062658350

Verhandeld – Sophie Hayes

Wat als de zoektocht naar liefde je op een tippelzone zet? In mijn mooie Amsterdam hoor ik teveel over dit soort verhalen van minderjarige meiden. Dus een boekentip met een loverboy verhaal, al is er niks ‘lover’ of ‘boy’ aan deze mannen te ontdekken. Voor STOP THE TRAFFIK dichtbij huis want ik las dat de auteur en hoofdpersoon Sophie samenwerkt met de Engelse STT-collega’s. Dit boek is haar eigen levensverhaal en dus geen roman. 

De Engelse Sophie valt in de handen van loverboy Kas, een charmante en lieve vriend in het begin. Het gaat natuurlijk helemaal verkeerd en hij dwingt Sophie met grof geweld om geld te verdienen als sekswerker om zo zijn schulden te betalen. Als ze niet doet wat hij wil, zal hij haar familie vermoorden. In deze ellendige periode vol angst en pijn belt Sophie haar moeder om hulp. Ze komt uiteindelijk uit zijn greep. 

Ik heb bewondering voor Sophie, ze gebruikt deze vreselijke ervaringen om andere meiden te helpen. Ze is actief voor STOP THE TRAFFIK en heeft ze de Sophie Hayes Foundation opgericht, die het publiek bewust maakt van mensenhandel en ze werken met de VN. Dit waargebeurd verhaal heeft een nawoord van Sophies moeder, van een rechercheur van de Britse zedenpolitie en van medewerkers van STOP THE TRAFFIK.

Hayes S, (2007) Verhandeld – Een loverboy dwong me mijn lichaam te verkopen, Arena ISBN 9789069748467

Het Eiland Onder de Zee – Isabel Allende

Een historisch roman van de wereldberoemde Isabel Allende met als achtergrond de Franse kolonie Saint-Domingue (nu Haiti), Cuba en Louisiana in de roerige periode 1780-1812. De hoofdpersoon is de knappe slavin Zarite (Tete) die door een Franse plantage-eigenaar uitgebuit, misbruikt en van een kind wordt beroofd.

Toch vervult zij toegewijd de moederrol voor zijn wettige zoon en zorgt voor zijn redding bij een slavenopstand. Het dilemma van de hoofdpersoon kan ik me zo voorstellen. Je zorgt voor een kind waar je van houdt en dan wordt het familie. Die laat je toch niet doodgaan tijdens een opstand?

Haar levensloop staat centraal en door haar ogen vertelt Allende het verhaal. Dat maakt het een persoonlijke roman en geen geschiedenis boek. Het kruipt onder je huid en het is in één woord prachtig! 

Allende I, Het eiland onder de zee, (2010) Wereldbibliotheek  ISBN 9789028423404

 De Fatale Fuik van Henk Werson 

De fatale fuik gaat over de keiharde wereld van mensenhandel en gedwongen prostitutie, en over de bestrijding daarvan. Hoofdinspecteur Henk Werson is een van die bestrijders en dit boek is het verslag van zijn jarenlange ervaringen. Hij vertelt over slachtoffers en daders, hoe opsporing in zijn werk gaat en informeert over de sociale, politionele en juridische aspecten.

Het zijn schokkende verhalen over uitbuiting, geweld, schaamte en spijt, en over foutieve en naïeve beeldvorming waarmee meisjes nog al te vaak in een fatale fuik stappen. Een fuik waaruit ontsnapping slechts mogelijk is met heel veel moeite, geluk en de hulp van experts als de auteur van dit boek en zijn team.

 Werson ,Henk  (1 april 2011) –  De fatale fuik – Uitgever: Carrera ISBN – 9789049960483 

Liefde Zonder Vlinders – Merel Van Groningen

Jongeren worden steeds vroeger seksueel actief. Op internet worden de meest intieme details uitgewisseld. De smartphone waarmee ze versmolten lijken is daarbij een onvoorspelbaar wapen. Tijdens de voorlichtingsdagen die zij op scholen verzorgt sprak Merel van Groningen hierover met tientallen jongeren.

In Liefde zonder vlinders zijn de meest in het oog springende praktijkcases geselecteerd.

Waarom krijgt het ene kind een abortus en laat het andere zich oraal bevredigen door ‘domme meisjes’. Termen als ruilsex, grooming, sexting, cyberporno en digitaal pesten komen naar voren. Wat houden deze in? Hoe is het mogelijk dat jongeren bereid zijn te liegen, te bedriegen en te kwetsen zonder enig benul of besef van wat ze een ander daarmee aandoen? De cases die Merel van Groningen optekende legde zij voor aan een team deskundigen op het gebied van zedenzaken, jeugdzorg, pedagogiek en jongerenseksualiteit. Ook verwerkte Van Groningen ervaringen uit haar eigen hulpverlenerspraktijk.

Liefde zonder vlinders is een absolute eyeopener voor iedereen die tieners in zijn/haar omgeving heeft, zoals ouders, docenten, maatschappelijk werkers en jeugdwerkers. Maar het is vooral ook een boek voor jongeren waar seksuele voorlichting gevoelig ligt.

Van Groningen, Merel (september 2015) – Liefde zonder vlinders – Uitgever Just Publishers , ISBN – 9789089759801

God is Niet Wit : Gort, G & Mabayoje, E

Anno 2020 is het 157 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaft. Moeten wij daar nog bij stilstaan? Ja, zeker! Veel Nederlanders hebben de neiging om ons slavernijverleden weg te stoppen of zelfs te ontkennen, maar Gea Gort en Eva Mabayoje geloven dat we de historische en morele plicht hebben om onder ogen te zien hoe ons verleden nog steeds doorwerkt in het leven van vandaag.

In God is niet wit vertellen bekende gekleurde Nederlanders hoe het slavernijverleden in hun leven en in de samenleving doorwerkt. Blanke kerkelijke en politieke leiders reflecteren op het thema. Daarnaast laten blanke en gekleurde mensen wegen zien hoe we verzoening kunnen bewerken en samen aan de toekomst kunnen bouwen. De persoonlijke verhalen worden afgewisseld met historische kennis en weetjes.

Dit boek geeft op een aansprekende, persoonlijke en wetenschappelijke manier achtergrondinformatie. God is niet wit is niet alleen interessant voor historici: het onderwerp gaat ons allemaal aan.

Gort, G & Mabayoje, E (april 2013) God is niet wit. Ons slavernijverleden, wat doen we ermee?  Uitgever Ark Media  ISBN 9789033800238

Seksuele uitbuiting

17 OKT 2018

‘OOK VROUWEN ZIJN DADER VAN SEKSUELE UITBUITING’ – ESTA STEYN

Deze column van Esta Steyn is op 12 oktober 2018 gepubliceerd op de website van het televisieprogramma Nieuwlicht.

‘Ook vrouwen zijn dader van seksuele uitbuiting’ – Esta Steyn

Hoe roep je seksuele uitbuiting een halt toe als mannen standaard als daders worden neergezet? Dat vraagt Esta Steyn, directeur van Be slavery Free (voorheen STOP THE TRAFFIK Nederland) zich af. In deze column pleit ze voor een eerlijk gesprek over prostitutie, zónder hokjesdenken.

Hokjes maken het leven lekker makkelijk. Bijvoorbeeld in het debat rondom de seksindustrie heb je een hokje anti-prostitutie en een hokje pro-prostitutie. Ik wil – net als mijn organisatie Be Slavery Free – niet in een van die hokjes gaan zitten. In de praktijk betekent dat veel uitleggen en veel discussie. Dat nemen wij voor lief en we nemen bewust geen veroordelend standpunt in ten opzichte van personen die werkzaam zijn in de seksindustrie.

De cijfers

In Nederland werken er naar schatting 25.000 personen in de seksindustrie, 3.000 daarvan zijn mannen. De schattingen rondom hoeveel personen daarvan seksueel uitgebuit worden lopen enorm uiteen. De meest voorzichtige schattingen zeggen dat zo’n 10 procent van die personen seksueel uitgebuit wordt. Volgens een onderzoek van de Nationaal Rapporteur mensenhandel, worden er 3.000 personen per jaar slachtoffer van seksuele uitbuiting, 1320 daarvan zijn minderjarig. Dat zijn er al meer dan 10% van de personen die werken in de seksindustrie. Daarnaast blijkt onderzoek dat meer dan 50% van de personen die seksuele diensten verlenen aangeven dat hun start in de seksindustrie niet vrijwillig was.

Het wordt tijd voor een eerlijk gesprek over de seksindustrie. Als je werkzaam bent in de seksindustrie, is de kans groot dat je wordt beroofd, vermoord, mishandeld, uitgebuit of een posttraumatische stress stoornis oploopt. Het is een van de meest gevaarlijke beroepen ter wereld. Het is geen normale baan, ook al betalen ze wel belasting, ze hebben amper arbeidsrechten.

Bij welk ander beroep is dat zo?

Mannen zijn ook slachtoffer

Het wordt ook tijd om het niet meer over ‘geweld tegen vrouwen’ te hebben. Ten eerste: vrouwen zijn niet alleen slachtoffer, ook transgenders en mannen worden hierin uitgebuit. Ten tweede: ook vrouwen zijn dader van seksuele uitbuiting. Ten derde: Hoe kan seksuele uitbuiting een halt toegeroepen worden als mannen standaard als daders neer worden gezet?

Van die hokjes moeten we af. Een man is niet altijd een dader en vanuit die gedachte kunnen daders ook nog eens hun gedrag vergoelijken. ‘Ik kan er niets aan doen, want een man is nou eenmaal een beest. Ik kan mezelf niet beheersen, omdat ik een man ben.’

Voorleven

Bij Be Slavery Free hebben we empowerment campagne voor mannen, mannen zijn essentieel in de strijd tegen seksuele uitbuiting. Mannen die voorleven hoe het anders kan, die zich beheersen, verantwoordelijk zijn voor hun eigen gedrag en andere mannen aanspreken op ongepast gedrag. Vaders die hun zoons en dochters leren wat liefde in de praktijk betekent. Een goede opvoeding is de beste preventie. Mannen neem je plaats in, ga de strijd aan en verander het beeld dat mensen hebben van mannen. Jullie zijn zo waardevol.

Vrouwen neerzetten als slachtoffers, helpt ook niet. Die gedachte versterkt het beeld dat dit vrouwen nou eenmaal overkomt. Het ontmenselijkt ook. Een slachtoffer is minder dan jij. Het woord bestaat letterlijk uit de woorden slachten en offeren. Iemand die geslacht wordt om geofferd te worden. Wij zijn geen hulpeloze schapen. Vrouwen neem je plaats in, ga de strijd aan en verander het beeld dat mensen hebben van vrouwen. Jullie zijn zo waardevol!

Esta Steyn

Esta Steyn is de directeur van Be Slavery Free (Voorheen STOP THE TRAFFIK Nederland), een campagne- en bewustwordingsorganisatie die strijdt tegen mensenhandel in productieketens zoals de chocolade-, thee- en katoenindustrie en zich inzet voor preventie van seksuele uitbuiting in Nederland.

Deze column van Esta Steyn is op 12 oktober 2018 gepubliceerd op de website van het televisieprogramma Nieuwlicht.